در صنعت حمل‌ونقل دریایی، اصطلاحات زیادی وجود دارند که آگاهی از آن‌ها برای صاحبان کالا، شرکت‌های کشتیرانی و فورواردرها ضروری است. یکی از این اصطلاحات کلیدی “دموراژ” است. دموراژ می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر هزینه‌های حمل‌ونقل و بهره‌وری زنجیره تأمین داشته باشد. در این مقاله، به طور جامع به بررسی مفهوم دموراژ، نحوه محاسبه، عوامل موثر بر آن و راهکارهای کاهش این هزینه پرداخته‌ایم.
دموراژ چیست؟
دموراژ (Demurrage) به هزینه‌ای اطلاق می‌شود که صاحب کالا باید بابت تأخیر در تخلیه یا ترخیص کالا از بندر پرداخت کند. این هزینه معمولاً پس از پایان مهلت مقرر برای تخلیه یا ترخیص اعمال می‌شود و هدف از آن، جلوگیری از توقف طولانی‌مدت کانتینرها و افزایش بهره‌وری بنادر است.
تفاوت دموراژ و دیتنشن (Detention)
بسیاری دموراژ و دیتنشن را اشتباه می‌گیرند، اما این دو مفهوم تفاوت‌های مهمی دارند:
- دموراژ: هزینه‌ای است که به دلیل تأخیر در تخلیه کانتینر در بندر اعمال می‌شود.
- دیتنشن: هزینه‌ای است که زمانی اعمال می‌شود که کانتینر خارج از بندر، در اختیار صاحب کالا باقی بماند و در موعد مقرر به شرکت کشتیرانی بازگردانده نشود.
نحوه محاسبه دموراژ
تعرفه دموراژ بسته به خط کشتیرانی، بندر مقصد و نوع کانتینر متغیر است. این هزینه معمولاً به صورت روزانه محاسبه می‌شود و هرچه تأخیر بیشتر شود، هزینه‌ها افزایش می‌یابد. به عنوان مثال:
- روزهای اولیه: هزینه معمولاً ثابت و کمتر است.
- پس از یک هفته: هزینه به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.
- بیش از دو هفته: هزینه ممکن است به بیشترین میزان خود برسد.
عوامل مؤثر بر دموراژ
چندین عامل می‌توانند باعث اعمال هزینه‌های دموراژ شوند:
- تأخیر در ترخیص گمرکی: فرآیندهای گمرکی پیچیده و عدم ارائه اسناد موردنیاز در زمان مقرر، یکی از دلایل رایج دموراژ است.
- مشکلات اسنادی: ناهماهنگی در مدارک حمل، بارنامه، بیمه‌نامه و سایر اسناد موجب تأخیر در ترخیص کالا می‌شود.
- تأخیر در حمل داخلی: عدم هماهنگی بین حمل‌کنندگان داخلی و بنادر می‌تواند منجر به افزایش مدت توقف کانتینر در بندر شود.
- عدم برنامه‌ریزی صحیح: برنامه‌ریزی ضعیف از سوی صاحب کالا یا فورواردر ممکن است باعث تأخیر در تخلیه و ترخیص شود.
- مشکلات عملیاتی در بندر: ازدحام در بندر، خرابی تجهیزات بارگیری و شرایط نامساعد آب‌وهوایی نیز می‌توانند از دلایل افزایش دموراژ باشند.
روش‌های کاهش هزینه‌های دموراژ
برای جلوگیری از هزینه‌های اضافی دموراژ، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- برنامه‌ریزی دقیق برای ترخیص کالا: صاحبان کالا و فورواردرها باید زمان‌بندی دقیقی برای تخلیه و ترخیص کالا داشته باشند.
- آماده‌سازی اسناد از قبل: کلیه اسناد گمرکی، بارنامه و بیمه‌نامه باید از پیش آماده باشند تا در زمان ترخیص تأخیری ایجاد نشود.
- هماهنگی با نماینده گمرکی: همکاری نزدیک با نمایندگان گمرکی و بنادر باعث تسریع فرآیندهای ترخیص خواهد شد.
- استفاده از حمل‌ونقل چندوجهی: ترکیب حمل‌ونقل دریایی، ریلی و جاده‌ای می‌تواند در کاهش زمان توقف کانتینرها مؤثر باشد.
- مذاکره با خطوط کشتیرانی: در برخی موارد، می‌توان با خطوط کشتیرانی درباره کاهش هزینه‌های دموراژ مذاکره کرد.
- نظارت بر روند عملیاتی: استفاده از سامانه‌های ردیابی و نظارت بر عملکرد بندر و حمل‌کنندگان، از تأخیرهای غیرضروری جلوگیری می‌کند.
بررسی قوانین دموراژ در بنادر مختلف
تعرفه و شرایط دموراژ در بنادر مختلف جهان متفاوت است. برخی از مهم‌ترین تفاوت‌ها شامل:
- بنادر اروپایی: معمولاً مهلت رایگان برای تخلیه کوتاه‌تر است اما قوانین گمرکی ساده‌تر است.
- بنادر آسیایی: به دلیل حجم بالای تجارت، ممکن است تعرفه دموراژ بالاتر باشد.
- بنادر خاورمیانه: اغلب شرایط گمرکی سخت‌گیرانه‌تری دارند که می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های دموراژ شود.
نتیجه‌گیری
دموراژ یکی از مهم‌ترین هزینه‌هایی است که در حمل‌ونقل دریایی باید به آن توجه کرد. عدم آگاهی از این هزینه‌ها می‌تواند موجب افزایش غیرمنتظره هزینه‌های حمل‌ونقل و کاهش سودآوری شود. با برنامه‌ریزی مناسب، مدیریت اسناد و همکاری با شرکای تجاری، می‌توان هزینه‌های دموراژ را به حداقل رساند و فرآیند حمل‌ونقل را کارآمدتر کرد.
دیدگاهتان را بنویسید