در صنعت حمل‌ونقل دریایی، دموراژ یکی از هزینه‌های مهمی است که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر هزینه‌های کلی زنجیره تأمین داشته باشد. دموراژ به هزینه‌ای اطلاق می‌شود که در صورت تأخیر در بازگرداندن کانتینر یا کشتی پس از مدت‌زمان مجاز، از سوی خطوط کشتیرانی یا صاحبان کشتی از مشتریان دریافت می‌شود. در این مقاله به بررسی عوامل تأثیرگذار بر هزینه‌های دموراژ، روش‌های محاسبه و راهکارهای کاهش این هزینه‌ها می‌پردازیم.
دموراژ چیست و چرا اهمیت دارد؟
دموراژ به‌طور کلی هزینه‌ای است که در صورت تاخیر در تخلیه یا بارگیری کالا، شرکت‌های کشتیرانی یا صاحبان کشتی آن را مطالبه می‌کنند. این هزینه با هدف جبران ضررهای ناشی از تاخیر در عملیات بندری و استفاده بیش از حد از امکانات حمل‌ونقل دریایی اعمال می‌شود.
تفاوت بین دموراژ و دیتنشن
- دموراژ: مربوط به زمانی است که کانتینر یا کشتی بیش از مدت تعیین‌شده در بندر باقی می‌ماند.
- دیتنشن (Detention): به هزینه‌هایی گفته می‌شود که در صورت نگه‌داشتن کانتینر خالی پس از تخلیه از سوی مشتریان پرداخت می‌شود.
عوامل تأثیرگذار بر هزینه‌های دموراژ
۱. تأخیر در ترخیص کالا
یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش هزینه‌های دموراژ، تاخیر در انجام تشریفات گمرکی و ترخیص کالا است. این مشکل ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- نقص در اسناد و مدارک گمرکی
- تغییرات ناگهانی در قوانین گمرکی
- مشکلات فنی یا اختلافات مالی بین خریدار و فروشنده
۲. ظرفیت و ترافیک بندری
در بنادر شلوغ و پرترافیک، احتمال بروز تأخیر در بارگیری و تخلیه کالا بسیار بیشتر است. عواملی مانند:
- تعداد محدود جرثقیل‌ها و تجهیزات تخلیه
- ازدحام کانتینرها
- مشکلات ناشی از شرایط جوی نامساعد می‌توانند هزینه‌های دموراژ را افزایش دهند.
۳. برنامه‌ریزی نامناسب در حمل‌ونقل
عدم برنامه‌ریزی مناسب در زنجیره تأمین باعث می‌شود که محموله‌ها در بندر بیش از زمان تعیین‌شده باقی بمانند. برخی از مشکلات شامل:
- عدم هماهنگی بین فرستنده و گیرنده کالا
- تاخیر در حمل‌ونقل زمینی یا ریلی
- ناهماهنگی در تنظیم اسناد حمل
۴. مشکلات بانکی و پرداخت هزینه‌ها
عدم پرداخت به‌موقع هزینه‌های گمرکی یا کرایه حمل نیز می‌تواند باعث تأخیر در ترخیص کالا و در نتیجه افزایش هزینه‌های دموراژ شود.
روش‌های محاسبه هزینه دموراژ
هزینه دموراژ معمولاً به‌صورت روزانه و بر اساس تعرفه‌های اعلام‌شده از سوی خطوط کشتیرانی محاسبه می‌شود. این هزینه به چند عامل بستگی دارد:
- نوع کانتینر (۲۰ فوتی، ۴۰ فوتی، یخچالی یا مخزنی)
- مدت‌زمان تأخیر (هر چه تأخیر بیشتر باشد، هزینه بالاتر خواهد بود)
- تعرفه‌های خط کشتیرانی (برخی خطوط هزینه بیشتری نسبت به سایرین دریافت می‌کنند)
فرمول کلی محاسبه هزینه دموراژ:
هزینه دموراژ = تعداد روزهای تأخیر × نرخ روزانه دموراژ × تعداد کانتینرهامثال: اگر تأخیر ۵ روزه برای دو کانتینر ۴۰ فوتی با نرخ ۱۰۰ دلار در روز وجود داشته باشد:
۵ × ۱۰۰ × ۲ = ۱۰۰۰ دلار هزینه دموراژروشهای کاهش هزینه دموراژ
۱. بهبود فرآیندهای گمرکی
یکی از بهترین راهکارها برای کاهش هزینه دموراژ، تسریع در فرآیندهای گمرکی و ارائه مدارک کامل و بدون نقص است. راهکارهای پیشنهادی:
- همکاری با کارشناسان گمرکی مجرب
- استفاده از خدمات ترخیص کاران حرفه‌ای
- بررسی دقیق مدارک پیش از ارسال به گمرک
۲. برنامه‌ریزی دقیق در زنجیره تأمین
برنامه‌ریزی صحیح برای کاهش زمان ماندگاری محموله در بندر ضروری است. اقدامات مؤثر:
- تنظیم زمان‌بندی دقیق برای دریافت و ارسال محموله‌ها
- بهینه‌سازی مسیرهای حمل‌ونقل
- استفاده از فناوری‌های مدیریت زنجیره تأمین (TMS و ERP)
۳. انتخاب خطوط کشتیرانی با تعرفه مناسب
مقایسه تعرفه‌های دموراژ خطوط مختلف و انتخاب گزینه‌ای که کمترین هزینه را داشته باشد، می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش هزینه‌ها داشته باشد.
۴. استفاده از بیمه‌های مرتبط با تأخیرات بندری
برخی از شرکت‌های بیمه، پوشش‌هایی برای تأخیر در تخلیه و دموراژ ارائه می‌دهند که می‌تواند بخشی از هزینه‌ها را جبران کند.
۵. هماهنگی موثر با تامین‌کنندگان و مشتریان
ارتباط مداوم با تامین‌کنندگان و مشتریان برای اطمینان از آمادگی در زمان تحویل محموله، تأثیر قابل‌توجهی در کاهش تأخیرات دارد.
جمع‌بندی
هزینه‌های دموراژ یکی از چالش‌های مهم در حمل‌ونقل دریایی است که می‌تواند تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های نهایی واردکنندگان و صادرکنندگان داشته باشد. با شناخت عوامل تأثیرگذار، برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از روش‌های کاهش هزینه، می‌توان تأخیرات را به حداقل رساند و از تحمیل هزینه‌های اضافی جلوگیری کرد.
شرکت‌های فورواردر کشتیرانی و واردکنندگان باید با آگاهی از روش‌های مدیریت دموراژ، همکاری نزدیک‌تری با گمرک، شرکت‌های حمل‌ونقل و خطوط کشتیرانی داشته باشند تا از هرگونه هزینه غیرضروری جلوگیری کنند.
اگر شما هم تجربه‌ای در زمینه کاهش هزینه‌های دموراژ دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید!
دیدگاهتان را بنویسید