تصور کنید محموله ۵۰ هزار دلاری شما، شامل جدیدترین محصولات کسبوکارتان، در میانه اقیانوس به دلیل طوفان شدید به دریا سقوط میکند. یا تصور کنید کانتینر شما در بندر دچار آتشسوزی شده و تمام محتویات آن از بین میرود. اولین سوالی که به ذهن میرسد این است: چه کسی خسارت را پرداخت میکند؟
اگر پاسخ شما “شرکت کشتیرانی” است، متاسفانه در معرض یک شوک مالی بزرگ قرار دارید. اینجاست که اهمیت حیاتی بیمه باربری مشخص میشود؛ سندی که تفاوت بین یک زیان قابل جبران و ورشکستگی کامل را تعیین میکند. نادیده گرفتن این موضوع، قماری است که روی تمام سرمایه و زحمت خود میکنید.
اشتباه بزرگ: تفاوت مسئولیت متصدی حمل با بیمه باربری
این مهمترین نکتهای است که هر واردکننده و صادرکنندهای باید بداند. این دو مفهوم کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند.
- مسئولیت متصدی حمل (Carrier Liability): بر اساس قوانین بینالمللی (مانند کنوانسیون لاهه-ویزبی)، مسئولیت شرکت کشتیرانی در قبال کالای شما بسیار محدود است. آنها فقط در صورتی مسئول هستند که سهلانگاری فاحش از جانب آنها اثبات شود. مهمتر از آن:
- آنها هیچ مسئولیتی در قبال حوادث غیرمترقبه یا “بلایای طبیعی” (Acts of God) مانند طوفان، سیل و… ندارند.
- مسئولیت آنها در قبال خطراتی مانند دزدی دریایی، جنگ یا شورش نیز بسیار محدود یا صفر است.
- حتی اگر مسئول شناخته شوند، مبلغ جبران خسارت آنها بسیار ناچیز و بر اساس وزن یا تعداد بستهها محاسبه میشود (مثلاً ۲ دلار به ازای هر کیلوگرم)، که تقریباً همیشه کسری کوچک از ارزش واقعی کالای شماست.
- بیمه باربری (Cargo Insurance): این یک قرارداد جداگانه است که شما با یک شرکت بیمه منعقد میکنید تا ارزش کامل کالای خود را در برابر طیف وسیعی از خطرات بیمه کنید. این بیمه، صرفنظر از اینکه مقصر حادثه چه کسی بوده، خسارت شما را بر اساس شرایط بیمهنامه پرداخت میکند. این بیمهنامه، محافظ واقعی سرمایه شماست.
رمزگشایی از بیمهنامهها: آشنایی با کلوزهای A، B و C
بیمهنامههای باربری در سطح بینالمللی معمولاً تحت پوشش “کلوزهای انستیتو لندن” (Institute Cargo Clauses) صادر میشوند که سه سطح اصلی دارند:
کلوز C (Clause C): حداقل پوشش
این بیمهنامه، ارزانترین و محدودترین سطح پوشش را ارائه میدهد و فقط خطرات فاجعهبار و اصلی را پوشش میدهد، از جمله:
- آتشسوزی یا انفجار
- به گل نشستن، غرق شدن یا واژگون شدن کشتی
- تصادم کشتی با یک جسم خارجی (به جز آب)
- تخلیه اضطراری کالا در یک بندر پناه
- زیان همگانی یا General Average (مفهومی که در آن همه صاحبان کالا در هزینه نجات کشتی شریک میشوند)
نکته: کلوز C خسارت ناشی از طوفان شدید، دزدی، آبدیدگی یا آسیب فیزیکی حین بارگیری و تخلیه را پوشش نمیدهد.
کلوز B (Clause B): پوشش متوسط
این کلوز علاوه بر تمام موارد کلوز C، خطرات زیر را نیز پوشش میدهد:
- زلزله، فوران آتشفشان یا صاعقه
- به دریا شسته شدن کالا از روی عرشه
- ورود آب دریا، دریاچه یا رودخانه به داخل کشتی، انبار یا کانتینر
- از بین رفتن کامل هر بسته در حین بارگیری یا تخلیه از کشتی
این گزینه، پوشش بهتری نسبت به کلوز C دارد اما همچنان بسیاری از خطرات رایج را پوشش نمیدهد.
کلوز A (Clause A): کاملترین پوشش (All Risks)
این بهترین و جامعترین نوع بیمه باربری است و به آن “بیمه تمامخطر” نیز میگویند. کلوز A تمام خطراتی را که منجر به از بین رفتن یا آسیب دیدن کالا میشود پوشش میدهد، مگر مواردی که به صراحت در بیمهنامه مستثنی شده باشند. مهمترین استثنائات کلوز A عبارتند از:
- سوء عمل ارادی بیمهگذار (ایجاد خسارت عمدی)
- کسری و فرسودگی عادی کالا
- بستهبندی نامناسب یا ناکافی
- عیب ذاتی کالا (فساد به دلیل ماهیت خود کالا)
- تأخیر (حتی اگر تأخیر ناشی از یک خطر تحت پوشش باشد)
- ورشکستگی مالک یا مدیران کشتی
- استفاده از سلاحهای هستهای
- جنگ و اعتصاب (این موارد را میتوان با پرداخت حق بیمه اضافی تحت پوشش قرار داد)
توصیه حرفهای: همیشه و تحت هر شرایطی، درخواست بیمه با کلوز A را داشته باشید. تفاوت هزینه آن با کلوز B و C ناچیز است، اما تفاوت پوشش آن بسیار چشمگیر است.
چگونه ارزش کالا و حق بیمه را محاسبه کنیم؟
یک رویه استاندارد در تجارت بینالملل، بیمه کردن کالا بر اساس فرمول CIF + 10% است.
- ارزش CIF: همانطور که قبلاً گفتیم، این ارزش از جمع (قیمت کالا FOB) + (کرایه حمل) + (حق بیمه) به دست میآید.
- چرا ۱۰٪ اضافه؟ این ۱۰ درصد اضافه، برای پوشش هزینههای پیشبینینشده، زیان سود احتمالی شما و هزینههایی است که برای پیگیری پرونده خسارت متحمل میشوید.
- حق بیمه (Premium): مبلغی که شما به شرکت بیمه میپردازید، از حاصلضرب “نرخ بیمه” در “ارزش مورد بیمه (CIF + 10%)” به دست میآید. نرخ بیمه خود یک عدد درصدی کوچک است که به نوع کالا، مسیر حمل، نوع بستهبندی و نوع کلوز (A, B, C) بستگی دارد.
در صورت بروز حادثه: فرآیند اعلام خسارت
اگر به کالای خود شک کردید که آسیب دیده است، باید سریع و هوشمندانه عمل کنید:
- ثبت خسارت اولیه: اگر در زمان تحویل کالا متوجه آسیب به بستهبندی شدید، حتماً موضوع را در رسید تحویل قید کرده و از راننده بخواهید آن را امضا کند.
- اطلاعرسانی فوری: بلافاصله با شرکت بیمه یا فورواردر خود تماس گرفته و وقوع خسارت را به صورت کتبی اعلام کنید.
- درخواست کارشناس بازدید (Surveyor): شرکت بیمه یک کارشناس بیطرف را برای ارزیابی میزان و علت خسارت اعزام خواهد کرد. با او کاملاً همکاری کنید.
- جمعآوری اسناد: مدارکی مانند بیمهنامه، بارنامه، فاکتور تجاری، لیست بستهبندی و گزارش کارشناس خسارت را برای ارائه به شرکت بیمه آماده کنید.
بیمه، هزینه نیست؛ حفظ سرمایه است
در زنجیره تأمین جهانی پر از عدم قطعیت، بیمه باربری تنها ابزاری است که به شما قطعیت میدهد. این سند تضمین میکند که یک حادثه غیرمنتظره در آن سوی دنیا، به پایان راه کسبوکار شما در ایران تبدیل نشود. صرفهجویی در هزینههای بیمه با انتخاب پوششهای ناکافی یا عدم خرید آن، یک ریسک غیرمنطقی است. یک بیمهنامه معتبر با کلوز A، به شما آرامش خاطری میبخشد که برای تجارت موفق در سطح جهانی به آن نیاز دارید.
دیدگاهتان را بنویسید