تصور کنید محموله شما پس از یک سفر طولانی، از طریق مرز زمینی بازرگان وارد ایران شده است. کالا روی یک کامیون ترکیه‌ای قرار دارد و مقصد نهایی شما، انباری در اصفهان است. سوال منطقی این است: چرا همین کامیون ترکیه‌ای نمی‌تواند مسیر خود را ادامه داده و کالا را مستقیماً در اصفهان تحویل دهد؟ چرا باید در مرز، کالا را به یک کامیون ایرانی منتقل کرد؟
یا در سناریوی دریایی، چرا یک کشتی با پرچم خارجی که در بندرعباس پهلو گرفته، نمی‌تواند بخشی از بار خود را در آنجا تخلیه کرده و سپس به سمت بندر چابهار حرکت کند تا مابقی بار را تحویل دهد؟
پاسخ تمام این سوالات در یک کلمه نهفته است: کابوتاژ (Cabotage).
این یک قانون بنیادین در حمل‌ونقل جهانی است که درک آن برای هر تاجر و مدیر لجستیکی، جهت برنامه‌ریزی صحیح و جلوگیری از مشکلات قانونی و عملیاتی، حیاتی است.
بخش اول: کابوتاژ چیست؟ یک قانون برای محافظت از مرزها
تعریف ساده: قوانین کابوتاژ، به طور کلی، حمل‌ونقل کالا یا مسافر توسط یک وسیله نقلیه خارجی، بین دو نقطه در داخل یک کشور را ممنوع یا به شدت محدود می‌کند.
این قانون فقط مختص ایران نیست و تقریباً در تمام کشورهای جهان (با درجات مختلفی از سخت‌گیری) اجرا می‌شود.
یک مثال ساده برای درک بهتر: سفر هوایی این قانون دقیقاً مانند قوانین پروازهای مسافری است. یک شرکت هواپیمایی خارجی مانند “ترکیش ایرلاینز” می‌تواند شما را از استانبول به تهران بیاورد (یک سفر بین‌المللی). اما همین شرکت اجازه ندارد به شما یک بلیط برای مسیر تهران به شیراز (یک سفر کاملاً داخلی) بفروشد. این مسیر، حق انحصاری شرکت‌های هواپیمایی داخلی (ایرانی) است.
قوانین کابوتاژ، همین منطق را برای کشتی‌ها، کامیون‌ها و قطارها نیز اعمال می‌کند.
بخش دوم: چرا قوانین کابوتاژ وجود دارند؟
این قوانین بر اساس سه دلیل اصلی تدوین شده‌اند:
- حمایت اقتصادی (Economic Protectionism): این مهم‌ترین دلیل است. قوانین کابوتاژ از شرکت‌های حمل‌ونقل داخلی (کامیون‌داران، خطوط کشتیرانی داخلی و…) در برابر رقابت شرکت‌های خارجی محافظت می‌کنند. این کار به حفظ اشتغال و تقویت صنعت حمل‌ونقل ملی کمک می‌کند.
- امنیت ملی (National Security): دولت‌ها تمایل دارند کنترل کاملی بر تردد و حمل‌ونقل در داخل مرزهای خود، به خصوص در آب‌های ساحلی و بنادر استراتژیک، داشته باشند. محدود کردن این فعالیت‌ها به شرکت‌های داخلی، این کنترل و نظارت را آسان‌تر می‌کند.
- استانداردها و نظارت (Regulatory Control): وسایل نقلیه و پرسنل شرکت‌های داخلی، تحت قوانین و استانداردهای همان کشور (از نظر فنی، ایمنی، بیمه و مالیات) فعالیت می‌کنند. نظارت بر شرکت‌های خارجی برای اطمینان از رعایت تمام این استانداردها، بسیار دشوار است.
بخش سوم: تأثیرات عملی کابوتاژ بر زنجیره تأمین شما
این قوانین تئوریک، پیامدهای بسیار مشخص و عملی برای شما به عنوان یک واردکننده یا صادرکننده دارند.
- ۱. نیاز به حمل مجدد (Transloading / Cross-stuffing):
- در حمل‌ونقل زمینی از کشورهایی مانند ترکیه یا کشورهای اروپایی، کالای شما در مرز ورودی ایران باید از کامیون خارجی تخلیه و به یک کامیون ایرانی بارگیری شود. این فرآیند، خود می‌تواند منشأ هزینه، زمان و ریسک آسیب‌دیدگی باشد.
- ۲. الزام به استفاده از حمل‌ونقل داخلی:
- برای انتقال یک کانتینر از بندرعباس به انبار شما در تهران، شما باید یک قرارداد جداگانه با یک شرکت حمل‌ونقل داخلی (ایرانی) منعقد کنید. فورواردر یا ترخیص‌کار شما معمولاً این هماهنگی را برایتان انجام می‌دهد.
- ۳. افزایش هزینه‌ها و پیچیدگی:
- وجود یک مرحله اضافی (حمل داخلی)، به طور طبیعی هزینه‌ها و پیچیدگی‌های مدیریتی زنجیره تأمین شما را افزایش می‌دهد. شما باید هزینه این بخش را در محاسبه بهای تمام شده کالای خود لحاظ کنید.
- ۴. ارتباط با دموراژ و دیتنشن:
- هرگونه ناهماهنگی یا تأخیر در پیدا کردن کامیون داخلی برای خارج کردن کانتینر از بندر، مستقیماً منجر به افزایش زمان توقف کانتینر در محوطه بندر و در نتیجه، تحمیل هزینه‌های سنگین دموراژ می‌شود. پس از خروج نیز، تأخیر در رسیدن به انبار و تخلیه، می‌تواند شما را با هزینه دیتنشن مواجه کند.
قانون کابوتاژ، یک واقعیت ساختاری در تجارت جهانی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این قانون به ما یادآوری می‌کند که زنجیره تأمین، مجموعه‌ای از بخش‌های مجزا و در عین حال به هم پیوسته است. یک حمل بین‌المللی موفق، با رسیدن کالا به مرز یا بندر به پایان نمی‌رسد؛ بلکه با تحویل امن و به موقع آن در انبار نهایی شما تکمیل می‌شود.
یک تاجر حرفه‌ای، این “مرحله نهایی” (Final Mile) را از همان ابتدا در برنامه‌ریزی‌های خود لحاظ می‌کند. او می‌داند که باید برای این بخش، بودجه، زمان و هماهنگی‌های لازم را در نظر بگیرد تا از بروز غافلگیری‌های پرهزینه و تأخیرهای عملیاتی جلوگیری نماید. درک قانون کابوتاژ، کلید تسلط کامل بر تمام طول زنجیره تأمین شما، از درب کارخانه فروشنده تا درب انبار خودتان است.
دیدگاهتان را بنویسید