مجله بیکران راه دریا

کشتی حامل کالای شما فردا صبح در بندرعباس پهلو می‌گیرد. خریدار منتظر است و شما هم پول را کامل به فروشنده چینی پرداخت کرده‌اید. اما یک مشکل بزرگ وجود دارد: پاکت حاوی بارنامه‌های اصلی هنوز در دست پست است و جایی در دبی یا تهران گیر کرده است.

تا زمانی که آن تکه کاغذ فیزیکی به خط کشتیرانی تحویل داده نشود، کالا آزاد نخواهد شد. هر روز تأخیر پست، یعنی یک روز دموراژ بیشتر.

این سناریوی دردناک، نتیجه چسبیدن به روش‌های سنتی در دنیای مدرن است. امروزه سه روش اصلی برای آزادسازی بار وجود دارد. هر کدام کاربرد، هزینه و ریسک خاص خود را دارند و انتخاب اشتباه (مثلاً استفاده از Waybill وقتی هنوز پول نگرفته‌اید)، می‌تواند نابودکننده باشد.

روش اول: بارنامه اصلی (Original B/L) – کلاسیک و امن

این سنتی‌ترین روش است. خط کشتیرانی ۳ نسخه اصلی (Original) صادر می‌کند.

• فرآیند: فروشنده پس از دریافت پول، این نسخه‌های کاغذی را با پست برای شما می‌فرستد. شما باید یکی از این نسخه‌ها را پشت‌نویسی کرده و فیزیکاً به دفتر خط کشتیرانی در مقصد تحویل دهید تا «ترخیصیه» بگیرید.

• مزیت: امنیت فوق‌العاده بالا. این کاغذ، حکم «سند مالکیت» یا چک حامل را دارد. هر کس آن را داشته باشد، مالک کالاست. برای معاملات بانکی (L/C) و زمانی که اعتماد بین طرفین کم است، تنها گزینه است.

• عیب: کند و پرهزینه. هزینه پست بین‌المللی و ریسک گم شدن اسناد در مسیر، بزرگترین دشمنان این روش هستند.

روش دوم: تلکس ریلیز (Telex Release) – سرعت با حفظ کنترل

این روش، محبوب‌ترین گزینه برای فواصل نزدیک یا زمانی است که پست دیر می‌رسد. نام آن از دستگاه‌های قدیمی “تلکس” گرفته شده، اما امروزه با ایمیل و سیستم داخلی انجام می‌شود.

• فرآیند:

  ۱. فروشنده بارنامه اصلی را از خط کشتیرانی می‌گیرد (یا اصلاً پرینت نمی‌گیرد).

  ۲. وقتی شما پول را واریز کردید، فروشنده بارنامه‌های اصلی را به دفتر خط کشتیرانی در مبدأ پس می‌دهد (Surrender می‌کند).

  ۳. خط کشتیرانی مبدأ، یک پیام الکترونیکی (تلکس/ایمیل) به دفتر خود در مقصد می‌فرستد و می‌گوید: “بارنامه‌های اصلی نزد من باطل شد. کالا را به گیرنده تحویل دهید.”

• مزیت: حذف پست فیزیکی. به محض اینکه پول را واریز کنید، بار در مقصد آزاد می‌شود. دیگر نگران نرسیدن پست نیستید.

• هزینه: معمولاً خطوط کشتیرانی مبلغی (حدود ۵۰ تا ۱۰۰ دلار) بابت انجام عملیات Telex Release از فروشنده می‌گیرند.

روش سوم: سی‌وی‌بیل (Sea Waybill) یا Express Release – نهایت سرعت و اعتماد

اینجا دیگر اصلاً بارنامه “اصلی” و قابل معامله‌ای وجود ندارد.

• فرآیند: در زمان صدور بارنامه، فروشنده درخواست “Sea Waybill” می‌دهد. این سند فقط یک “رسید حمل” است، نه سند مالکیت. روی آن نوشته شده: “بدون نیاز به ارائه بارنامه اصلی تحویل دهید.”

• مزیت: کالا به محض رسیدن کشتی آزاد است. شما حتی نیاز نیست صبر کنید فروشنده کاری انجام دهد. فقط کافیست کارت ملی خود (احراز هویت) را به خط کشتیرانی نشان دهید. هیچ هزینه اضافه‌ای هم ندارد.

• خطر مرگبار (برای فروشندگان): اگر فروشنده هستید، هرگز قبل از دریافت کامل پول، Waybill صادر نکنید. چون به محض حرکت کشتی، کنترل بار از دست شما خارج شده و خریدار می‌تواند بدون اجازه شما کالا را بگیرد. این روش فقط برای:

  • دفاتر نمایندگی یک شرکت (از شعبه مادر به شعبه ایران).

  • مشتریان بسیار قدیمی و قابل اعتماد.

  • زمانی که ۱۰۰٪ پول قبل از حمل پرداخت شده است.

    مناسب است.

جدول مقایسه سریع برای تصمیم‌گیری

استراتژی هوشمندانه

اگر کالای شما از مسیرهای کوتاه (مثل دبی یا هند به ایران) می‌آید، زمان سفر دریایی (۲ تا ۴ روز) کوتاه‌تر از زمان پست مدارک است. در این حالت، استفاده از Original B/L اشتباه محض است چون قطعاً کالا می‌رسد و شما هنوز منتظر پست هستید (دموراژ قطعی).

توصیه:

• اگر مسیر کوتاه است یا احتمال می‌دهید اسناد دیر آماده شود، از فروشنده بخواهید Telex Release کند.

• اگر با شرکت مادر یا شریک تجاری صد در صد مطمئن کار می‌کنید، همیشه از Sea Waybill استفاده کنید تا درگیر هیچ کاغذبازی نشوید.

• فقط زمانی سراغ Original B/L بروید که بانک (L/C) شما را مجبور کرده یا می‌خواهید بارنامه را در مقصد به کس دیگری بفروشید (ظهرنویسی کنید).

انتخاب درست نوع آزادسازی، یعنی خریدن زمان. و در لجستیک، زمان تنها چیزی است که از پول باارزش‌تر است.