تصور کنید کانتینر شما به بندرعباس رسیده است. مشتری منتظر است، خط تولید کارخانه به مواد اولیه نیاز دارد و هر روز تأخیر، ضرر هنگفتی به شما می‌زند. اما یک مشکل بزرگ وجود دارد: بارنامه اصلی (Original B/L) هنوز به دست شما نرسیده است. (شاید در پست گم شده، یا در بانک گیر کرده است).
شما با التماس به خط کشتیرانی می‌گویید: “من مالک کالا هستم، پولش را داده‌ام، لطفاً کالا را آزاد کنید!” خط کشتیرانی با خونسردی پاسخ می‌دهد: “بدون بارنامه اصلی نمی‌توانیم. مگر اینکه… یک LOI امضا کنید.”
شما که تحت فشار هستید، سند را بدون خواندن دقیق امضا می‌کنید و کالا آزاد می‌شود. شما نفس راحتی می‌کشید و فکر می‌کنید مشکل حل شده است. اما شما خبر ندارید که همین الان، مسئولیت حقوقی و مالی نامحدودی را پذیرفته‌اید که حتی بیمه هم آن را پوشش نمی‌دهد.
به دنیای پرریسک Letter of Indemnity (LOI) خوش آمدید.
تعهدنامه غرامت (LOI) دقیقاً چیست؟
در تجارت، قوانین سخت‌گیرانه‌ای وجود دارد (مثلاً: بار فقط در قبال دریافت بارنامه اصلی تحویل داده می‌شود). LOI سندی است که شما (صاحب کالا یا فرستنده) به شرکت کشتیرانی (Carrier) می‌دهید و از او می‌خواهید که یکی از قوانین استاندارد خود را نقض کند.
در مقابل، شما در این سند متعهد می‌شوید که: “اگر به خاطر انجام درخواست من، هرگونه مشکل، جریمه، شکایت یا خسارتی (حتی ۱۰ سال بعد) برای شما (خط کشتیرانی) پیش آمد، من تمام هزینه‌ها، خسارات و هزینه‌های دادگاه را تا ریال آخر جبران خواهم کرد.”
این سند، در واقع یک سپر دفاعی است که شما به شرکت حمل می‌دهید تا تمام تیرها به جای او، به شما اصابت کند.
سه سناریوی رایج برای استفاده از LOI
LOI معمولاً در سه وضعیت اضطراری روی میز می‌آید:
۱. تحویل کالا بدون بارنامه اصلی (Delivery Without B/L)
-
سناریو: کشتی زودتر از اسناد بانکی به مقصد رسیده است. اگر منتظر اسناد بمانید، باید دموراژ سنگینی بپردازید.
-
کارکرد LOI: شما با ارائه LOI (و معمولاً پشت‌نویسی بانک)، از خط کشتیرانی می‌خواهید کالا را بدون بارنامه تحویل دهد.
-
ریسک: اگر فردا شخص دیگری با بارنامه اصلی واقعی پیدا شود و ادعای مالکیت کند، خط کشتیرانی به او خسارت می‌دهد و سپس چندین برابر آن را از شما می‌گیرد.
۲. تغییر مقصد در میانه راه (Change of Destination – COD)
-
سناریو: بارنامه برای بندرعباس صادر شده، اما شما در میانه اقیانوس تصمیم می‌گیرید کالا را در جبل‌علی (دبی) تخلیه کنید.
-
کارکرد LOI: خط کشتیرانی برای تغییر مسیر و اصلاح اسناد، از شما LOI می‌خواهد.
-
ریسک: اگر این تغییر مسیر باعث جریمه گمرکی یا شکایت خریدار قبلی شود، تمام مسئولیت با شماست.
۳. صدور بارنامه بدون ذکر خرابی (Clean B/L for Dirty Cargo)
-
سناریو: کالای شما (مثلاً بشکه‌های قیر) کمی زنگ‌زده یا آسیب‌دیده روی کشتی می‌رود. کاپیتان می‌خواهد در بارنامه بنویسد “بشکه‌ها زنگ‌زده هستند”. اما بانک شما برای پرداخت پول، یک “بارنامه تمیز” (Clean B/L) می‌خواهد.
-
کارکرد LOI: شما به خط کشتیرانی LOI می‌دهید و می‌گویید: “لطفاً بنویس کالا سالم است. اگر خریدار در مقصد شکایت کرد، من خسارتش را می‌دهم.”
-
هشدار: این کار در بسیاری از نظام‌های حقوقی، کلاهبرداری (Fraud) محسوب می‌شود و اگر لو برود، هیچ دادگاهی از شما حمایت نمی‌کند.
چرا LOI یک “چک سفید امضا” است؟ (دام‌های پنهان)
خطرناک‌ترین ویژگی LOI این است که تعهدات شما در آن محدودیت (Limit) ندارد.
-
۱. عدم پوشش بیمه:
-
این مهم‌ترین نکته است. تقریباً تمام بیمه‌های باربری (حتی کلوز A) و بیمه‌های مسئولیت، خسارت‌های ناشی از امضای LOI را پوشش نمی‌دهند. چرا؟ چون شما با آگاهی کامل، قوانین را زیر پا گذاشته‌اید و ریسک را پذیرفته‌اید. وقتی LOI را امضا می‌کنید، در برابر طوفان تنها هستید.
-
-
۲. زمان نامحدود:
-
ادعاها علیه LOI ممکن است سال‌ها بعد مطرح شوند. شما ممکن است کالا را فروخته و سودش را هم خرج کرده باشید، اما ۳ سال بعد یک نامه حقوقی دریافت کنید که باید ۲۰۰٪ ارزش کالا را به عنوان غرامت بپردازید.
-
-
۳. مبالغ نجومی:
-
تعهد شما فقط ارزش کالا نیست. شما متعهد به پرداخت هزینه‌های دادرسی، وکلای شرکت کشتیرانی در لندن یا نیویورک، جریمه‌های بندر و هر هزینه جانبی دیگری هستید. این مبلغ می‌تواند به راحتی از ارزش کل تجارت شما فراتر رود.
-
چگونه هوشمندانه از LOI استفاده کنیم؟
گاهی اوقات چاره‌ای جز استفاده از LOI نیست. در این صورت، نکات ایمنی زیر را رعایت کنید:
-
فقط در شرایط اضطراری: هرگز به LOI به عنوان یک روش روتین نگاه نکنید.
-
محدودیت زمانی بگذارید: سعی کنید در متن LOI، یک تاریخ انقضا (مثلاً ۱۳ ماه) درج کنید، هرچند خطوط کشتیرانی به سختی آن را می‌پذیرند.
-
تایید بانک: در مواردی مانند نبود بارنامه، سعی کنید LOI را با تایید و مشارکت بانک (Bank Guarantee) ارائه دهید تا بانک نیز در ریسک شریک شود (هرچند بانک وثیقه کامل از شما خواهد گرفت).
-
مشاوره حقوقی: متن LOI معمولاً توسط وکلای قدرتمند خطوط کشتیرانی نوشته شده است. قبل از امضا، حتماً آن را به یک وکیل مسلط به حقوق دریایی نشان دهید.
تعهدنامه غرامت (LOI) ابزاری است که گره‌های کور لجستیکی را باز می‌کند، اما به قیمت بستن طنابی به دور گردن کسب‌وکار شما. این سند، قدرت خط کشتیرانی را برای عبور از قوانین افزایش می‌دهد، اما تمام ریسک را به سمت شما هدایت می‌کند.
به عنوان یک تاجر حرفه‌ای، هر بار که قلم را برای امضای یک LOI روی کاغذ می‌گذارید، باید از خود بپرسید: “آیا حل این مشکل کوچک امروز، ارزش به خطر انداختن کل سرمایه‌ام در فردا را دارد؟” اگر پاسخ مثبت است، با چشمان کاملاً باز امضا کنید.
دیدگاهتان را بنویسید