مجله بیکران راه دریا

تا چند سال پیش، اعلام وزن محموله در بارنامه، بیشتر یک “تخمین محترمانه” بود تا یک عدد دقیق علمی. فرستندگان کالا اغلب وزن را حدس می‌زدند یا فقط وزن کالا را بدون در نظر گرفتن وزن بسته‌بندی و پالت اعلام می‌کردند. نتیجه؟ کشتی‌هایی که با بار نامتوازن راهی دریا می‌شدند، کانتینرهایی که زیر فشار وزن اعلام‌نشده له می‌شدند و جرثقیل‌های بندری که واژگون می‌شدند.

اما در سال ۲۰۱۶، سازمان جهانی دریانوردی (IMO) با اجرای قانون سخت‌گیرانه‌ای تحت کنوانسیون ایمنی جان اشخاص در دریا (SOLAS)، به این هرج‌ومرج پایان داد. نام این قانون VGM (Verified Gross Mass) است.

پیام این قانون کوتاه، شفاف و بی‌رحمانه است: “No VGM, No Load” (بدون VGM، بارگیری ممنوع).

اگر شما یا نماینده‌تان در ارسال این عدد دقیق و تأیید شده کوتاهی کنید، کانتینر شما پشت دروازه‌های کشتی جا می‌ماند و هزینه‌های توقف، دموراژ و تغییر رزرو (Re-booking) بر سر شما آوار می‌شود.

VGM دقیقاً چیست؟

VGM یا “وزن ناخالص تأیید شده”، مجموع دقیق وزن تمام محتویات کانتینر (شامل کالا، بسته‌بندی، پالت‌ها، مواد مهارکننده) به اضافه وزن بدنه خود کانتینر خالی (Tare Weight) است.

این عدد با وزنی که در فاکتور تجاری یا پکینگ لیست می‌نویسید، متفاوت است. پکینگ لیست معمولاً وزن خالص (Net) یا وزن ناخالص کالا (Gross) را نشان می‌دهد، اما VGM وزن کل پکیج (کالا + کانتینر) است که جرثقیل بندر باید آن را بلند کند.

مسئولیت با کیست؟

این مهم‌ترین نکته حقوقی است: مسئولیت نهایی محاسبه، اعلام و صحت VGM، صد در صد با “فرستنده” (Shipper) درج شده در بارنامه است.

حتی اگر فورواردر شما کارها را انجام می‌دهد یا راننده کامیون کانتینر را وزن می‌کند، در صورت بروز هرگونه مغایرت یا جریمه، خط کشتیرانی فقط “شما” (فرستنده) را می‌شناسد و جریمه را از شما طلب می‌کند.

دو روش استاندارد برای محاسبه VGM

قانون SOLAS فقط دو روش را برای به دست آوردن این عدد مجاز می‌داند. حدس زدن یا تخمین زدن، غیرقانونی است.

روش اول: توزین کلی (Weighing) این روش ساده‌ترین و رایج‌ترین روش است. پس از اینکه کانتینر به طور کامل بارگیری و پلمپ شد، کامیون حامل کانتینر روی یک باسکول استاندارد و کالیبره شده (Weighbridge) می‌رود.

• ابتدا وزن کل (کامیون + کانتینر پر + سوخت) ثبت می‌شود.

• سپس وزن کامیون خالی (و شاسی) از آن کسر می‌شود.

• عدد باقی‌مانده، VGM دقیق است.

روش دوم: محاسبه تجمعی (Calculating) این روش برای فرستندگانی مناسب است که خط تولید و بسته‌بندی استانداردی دارند. در این روش، نیازی به باسکول کردن کانتینر پر نیست. شما باید:

• وزن دقیق تک‌تک کالاها را محاسبه کنید.

• وزن دقیق تمام مواد بسته‌بندی (کارتن، پلاستیک، یونولیت) را اضافه کنید.

• وزن دقیق پالت‌ها و مواد مهارکننده (چوب، تسمه) را اضافه کنید.

• و در نهایت، وزن بدنه کانتینر خالی (Tare Weight) را که روی درب کانتینر نوشته شده است، به مجموع بالا اضافه کنید.

نکته حیاتی در روش دوم: بسیاری از فرستندگان فراموش می‌کنند که “وزن بدنه کانتینر” را اضافه کنند. این اشتباه باعث می‌شود وزن اعلامی ۲ تا ۴ تن کمتر از وزن واقعی باشد که یک خطای فاحش است.

دام‌های هزینه و تأخیر

عدم ارائه VGM صحیح و به موقع، مستقیماً به جیب شما آسیب می‌زند:

جا ماندن از کشتی (Rolled Cargo) خطوط کشتیرانی یک ضرب‌الاجل (Deadlines) مشخص برای دریافت VGM دارند که معمولاً زودتر از زمان تحویل کانتینر است. اگر اطلاعات VGM تا آن ساعت در سیستم ثبت نشود، سیستم به صورت خودکار کانتینر را از لیست بارگیری حذف می‌کند. کانتینر شما در بندر می‌ماند و شما باید هزینه دموراژ، انبارداری و تغییر رزرو را بپردازید.

هزینه‌های توزین مجدد در بندر اگر بندری مشکوک شود که وزن اعلامی شما اشتباه است، کانتینر را مجدداً وزن می‌کند. اگر مغایرت وجود داشته باشد (که معمولاً حاشیه خطای مجاز حدود ۵٪ یا ۱ تن است)، شما جریمه شده و هزینه عملیات توزین مجدد نیز به حساب شما منظور می‌شود.

مسائل ایمنی و حقوقی اگر کانتینری به دلیل وزن اشتباه باعث حادثه شود (مثلاً سقوط جرثقیل یا آسیب به کشتی)، فرستنده مسئول جبران تمام خسارت‌های میلیونی خواهد بود.

چک‌لیست برای واردکنندگان و صادرکنندگان

• زمان‌بندی: از فورواردر خود بپرسید “VGM Cut-off Time” دقیقاً چه ساعتی است. این زمان را در تقویم خود علامت بزنید.

• انتخاب روش: تصمیم بگیرید که از روش ۱ (باسکول) استفاده می‌کنید یا روش ۲ (محاسبه). اگر روش ۲ را انتخاب کردید، مطمئن شوید که وزن بدنه کانتینر (Tare Weight) را به درستی خوانده و اضافه کرده‌اید.

• مستندات: برگه باسکول یا محاسبات خود را به عنوان سند نگهداری کنید تا در صورت بروز اختلاف با خط کشتیرانی، مدرک داشته باشید.

VGM یک کاغذبازی اداری نیست؛ بلکه بلیط ورود کانتینر شما به کشتی است. با جدی گرفتن این عدد سه رقمی، از توقف‌های بی‌دلیل در دروازه بندر و هزینه‌های گزاف ناشی از جا ماندن بار جلوگیری کنید.