شما محموله خود را از طریق شرکت “فورواردر الف” رزرو کرده‌اید، اما وقتی پیش‌نویس بارنامه را دریافت می‌کنید، می‌بینید که نام شرکت حمل‌کننده (Carrier)، یک شرکت کشتیرانی بزرگ مانند “Maersk” یا “MSC” درج شده است. کمی بعد، فورواردر شما سند دیگری با سربرگ خودش برایتان صادر می‌کند که آن هم “بارنامه” نام دارد. کدام یک از این اسناد واقعی است؟ مالکیت کالای شما با کدام سند تعریف می‌شود؟
این سناریوی رایج، منشأ سردرگمی بسیاری از تجار است. پاسخ در درک تفاوت بین دو نوع بارنامه نهفته است: بارنامه اصلی (Master Bill of Lading – MBL) و بارنامه داخلی (House Bill of Lading – HBL). شناخت این تفاوت، کلید درک صحیح روابط بین شما، فورواردر و خط کشتیرانی است.
بخش اول: بارنامه اصلی (MBL) – قرارداد بین غول‌ها
- چه کسی آن را صادر می‌کند؟
- بارنامه اصلی یا MBL، توسط خط کشتیرانی واقعی (Carrier) صادر می‌شود؛ یعنی همان شرکتی که مالک یا اپراتور کشتی است.
- طرفین قرارداد در آن چه کسانی هستند؟
- فرستنده (Shipper): در این سند، نام شرکت فورواردر شما (یا نماینده او در مبدأ) به عنوان فرستنده درج می‌شود.
- گیرنده (Consignee): نام دفتر شرکت فورواردر شما (یا نماینده او در مقصد) به عنوان گیرنده قید می‌گردد.
- هدف آن چیست؟
- MBL، قرارداد حمل بین خط کشتیرانی و شرکت فورواردر است. این سند نشان می‌دهد که فورواردر، یک یا چند کانتینر را برای حمل رزرو کرده است. این سند، رابطه حقوقی بین این دو شرکت بزرگ را تعریف می‌کند و شما به عنوان صاحب نهایی کالا، معمولاً هرگز نسخه اصلی آن را نمی‌بینید.
بخش دوم: بارنامه داخلی (HBL) – قرارداد شما با فورواردر
- چه کسی آن را صادر می‌کند؟
- بارنامه داخلی یا HBL، توسط شرکت فورواردر شما صادر می‌شود. این سند، روی سربرگ و با شماره سریال خود فورواردر است.
- طرفین قرارداد در آن چه کسانی هستند؟
- فرستنده (Shipper): نام فروشنده واقعی کالا (تأمین‌کننده شما) به عنوان فرستنده درج می‌شود.
- گیرنده (Consignee): نام شما به عنوان خریدار واقعی کالا به عنوان گیرنده قید می‌گردد.
- هدف آن چیست؟
- HBL، قرارداد حمل بین فورواردر و شما (صاحب کالا) است. این سند، رسید کالای شما و مهم‌تر از همه، سند مالکیت شما بر کالا می‌باشد. شما برای اثبات مالکیت و شروع فرآیند ترخیص، از این سند استفاده می‌کنید.
یک مثال ساده برای درک بهتر: سفر با اتوبوس
برای درک این رابطه، یک سفر با اتوبوس را تصور کنید:
- خط کشتیرانی (Carrier) مانند شرکت اتوبوسرانی “همسفر” است.
- فورواردر (Forwarder) مانند یک “آژانس مسافرتی معتبر” است.
- شما نیز یک “مسافر” هستید.
آژانس مسافرتی (فورواردر) با شرکت همسفر (خط کشتیرانی) قرارداد می‌بندد و ۱۰ صندلی از اتوبوس تهران-اصفهان را به صورت عمده خریداری می‌کند. رسیدی که شرکت همسفر به آژانس می‌دهد، بارنامه اصلی (MBL) است.
سپس شما به آژانس مسافرتی مراجعه کرده و یکی از آن ۱۰ صندلی را می‌خرید. بلیتی که آژانس با نام شما و مشخصات خود صادر می‌کند، بارنامه داخلی (HBL) است.
شما با بلیط آژانس (HBL) سوار اتوبوس می‌شوید و روی صندلی خود می‌نشینید. شما مستقیماً با شرکت همسفر طرف حساب نیستید، بلکه با آژانس مسافرتی طرف هستید.
چرا این تفاوت در عمل اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد؟
- ۱. حمل خرده‌بار (LCL):
- وجود HBL برای حمل LCL حیاتی است. در این روش، فورواردر کالاهای چندین مشتری را در یک کانتینر جمع‌آوری می‌کند. خط کشتیرانی فقط یک MBL برای آن یک کانتینر صادر می‌کند که به نام خود فورواردر است. سپس فورواردر، برای هر یک از صاحبان کالا در آن کانتینر، یک HBL جداگانه صادر می‌کند. بدون HBL، تفکیک مالکیت بارها در یک کانتینر مشترک غیرممکن خواهد بود.
- ۲. نقطه تماس و مسئولیت‌پذیری:
- این تفاوت مشخص می‌کند که شما برای پیگیری و حل مشکلات باید به چه کسی مراجعه کنید. نقطه تماس اصلی شما همیشه صادرکننده HBL، یعنی فورواردرتان است. شما نمی‌توانید مستقیماً به سراغ خط کشتیرانی بروید، زیرا از نظر آن‌ها، شما مشتری‌شان نیستید؛ فورواردر مشتری آن‌هاست.
- ۳. انعطاف‌پذیری تجاری:
- فورواردر می‌تواند شرایطی را در HBL به شما پیشنهاد دهد که خط کشتیرانی در MBL ارائه نمی‌دهد. برای مثال، ممکن است فورواردر به شما اجازه دهد کرایه حمل را به صورت اعتباری در مقصد پرداخت کنید، در حالی که خودش موظف است کرایه را به صورت نقدی به خط کشتیرانی بپردازد.
- ۴. فرآیند آزادسازی کالا و جلوگیری از دموراژ:
- درک این فرآیند دو مرحله‌ای برای جلوگیری از تأخیر حیاتی است:
- شما ابتدا باید با ارائه HBL به دفتر فورواردر در مقصد، حساب خود را تسویه کرده و از آن‌ها “ترخیصیه داخلی” دریافت کنید.
- سپس، فورواردر با استفاده از MBL، به سراغ خط کشتیرانی رفته و “ترخیصیه اصلی” را برای کل کانتینر دریافت می‌کند و اجازه خروج آن را از گمرک می‌گیرد.
- هرگونه عدم هماهنگی یا مغایرت بین اطلاعات HBL و MBL می‌تواند این فرآیند را متوقف کرده و منجر به دموراژ شود.
- درک این فرآیند دو مرحله‌ای برای جلوگیری از تأخیر حیاتی است:
درک تفاوت بین بارنامه اصلی و داخلی، شما را از یک مشتری ساده به یک تاجر آگاه تبدیل می‌کند. شما می‌دانید که قرارداد اصلی شما با فورواردرتان است و HBL، کلید شما برای اثبات مالکیت و مطالبه کالایتان است. MBL، سندی است که در پشت صحنه، رابطه بین شرکای لجستیکی شما را تنظیم می‌کند.
با این دانش، شما می‌توانید با طرف حساب صحیح ارتباط برقرار کرده، فرآیند آزادسازی کالا را بهتر درک کنید و با شفافیت بیشتری در دنیای پیچیده اسناد حمل‌ونقل حرکت نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید