در زنجیره تامین جهانی که مانند یک ساعت دقیق و به هم پیوسته عمل می‌کند، هرگونه توقف یا کندی در یکی از چرخ‌دنده‌ها، می‌تواند کل سیستم را با اختلال مواجه کند. تعطیلات طولانی‌مدت در کشورهای بزرگ صنعتی، به‌ویژه سال نو چینی (Chinese New Year – CNY)، یکی از مهم‌ترین و پرتکرارترین این اختلالات است که اثری دومینووار بر تمام حلقه‌های لجستیک، از جمله افزایش شدید ریسک دموراژ در بنادر مقصد مانند ایران، می‌گذارد.
بسیاری از بازرگانان ایرانی که با چین تجارت می‌کنند، تأثیر مستقیم این تعطیلات را با تمام وجود حس کرده‌اند. محموله‌هایی که با تأخیر مواجه شده، هزینه‌هایی که سر به فلک کشیده و برنامه‌هایی که به کلی مختل شده‌اند. درک عمیق مکانیزم این تأثیر و داشتن یک برنامه مدون برای مدیریت آن، مرز بین یک تجارت موفق و یک فصل پر از زیان را مشخص می‌کند.
این مطلب به شکلی دقیق، چگونگی تأثیر تعطیلات بزرگ مانند سال نو چینی بر ریسک دموراژ را تحلیل کرده و راهکارهای عملی برای محافظت از کسب‌وکار شما در برابر این طوفان لجستیکی سالانه ارائه می‌دهد.
چگونه تعطیلات سال نو چینی، ریسک دموراژ را در بنادر ایران شعله‌ور می‌کند؟
سال نو چینی یک تعطیلی یک یا دو روزه نیست. این رویداد عملاً کل فعالیت اقتصادی چین را برای دو تا سه هفته به حالت نیمه‌تعطیل یا تعطیل کامل درمی‌آورد. این توقف گسترده، سه موج شوک اصلی را به زنجیره تامین جهانی وارد می‌کند که هر کدام مستقیماً به افزایش ریسک دموراژ منجر می‌شوند.
موج اول: جنون پیش از تعطیلات (Pre-Holiday Rush)
در هفته‌های منتهی به سال نو چینی، یک رقابت نفس‌گیر برای ارسال کالاها قبل از بسته شدن کارخانه‌ها و بنادر شکل می‌گیرد.
- افزایش تقاضا برای فضا و کانتینر: همه تولیدکنندگان و تجار تلاش می‌کنند محموله‌های خود را به هر قیمتی شده از چین خارج کنند. این هجوم ناگهانی باعث کمبود شدید فضای خالی روی کشتی‌ها (Space) و کانتینر خالی می‌شود.
- افزایش نرخ حمل (Freight Rates): طبق قانون عرضه و تقاضا، با افزایش شدید تقاضا، شرکت‌های کشتیرانی نرخ کرایه حمل را به شدت بالا می‌برند.
- عجله و احتمال خطای انسانی: در این شلوغی، احتمال بروز خطا در آماده‌سازی کالا، بسته‌بندی و مهم‌تر از همه، اسناد حمل به شدت افزایش می‌یابد. یک خطای کوچک در بارنامه یا فاکتور که در این هرج‌ومرج رخ می‌دهد، در گمرک مقصد به یک تأخیر بزرگ و هزینه‌ساز تبدیل خواهد شد.
موج دوم: سکون مطلق در طول تعطیلات (Holiday Shutdown)
در طول تعطیلات، تقریباً تمام چرخ‌های اقتصادی چین از حرکت باز می‌ایستند.
- توقف تولید و حمل داخلی: کارخانه‌ها، شرکت‌های حمل داخلی و خدمات بندری تعطیل هستند.
- مشکلات اسنادی: اگر محموله شما درست قبل از تعطیلات ارسال شده باشد و نیاز به اصلاح اسناد (مانند Bill of Lading) داشته باشید، عملاً هیچ‌کس در طرف چینی پاسخگوی شما نخواهد بود. این یعنی کالای شما به بندر مقصد می‌رسد، در حالی که اسناد آن ناقص یا اشتباه است؛ این یک فرمول قطعی برای دموراژ است.
- انباشت کالا در بنادر مبدأ و ترانزیت: کشتی‌هایی که نتوانسته‌اند قبل از تعطیلات به طور کامل بارگیری کنند یا در بنادر ترانزیتی متوقف شده‌اند، با تأخیرهای جدی مواجه می‌شوند.
موج سوم: هرج‌ومرج پس از تعطیلات (Post-Holiday Surge)
با پایان یافتن تعطیلات، یک موج تقاضای انفجاری دیگر، این بار برای جبران زمان از دست رفته، شکل می‌گیرد که اثرات آن به مراتب بدتر است.
- ترافیک سنگین در بنادر چین: بنادر با حجم عظیمی از کالاهای انباشته شده روبرو هستند که باید ارسال شوند. این موضوع باعث ایجاد ترافیک شدید کشتی‌ها و تأخیر در بارگیری می‌شود.
- اثر Blank Sailing: بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی برای تنظیم مجدد برنامه‌های به هم ریخته خود، برخی از سرویس‌ها و سفرهای برنامه‌ریزی شده پس از تعطیلات را لغو می‌کنند (Blank Sailing). این یعنی ممکن است محموله شما که برای اولین کشتی پس از تعطیلات برنامه‌ریزی شده بود، با هفته‌ها تأخیر ارسال شود.
- ورود همزمان حجم بالای کالا به مقصد: تمام کالاهایی که با تأخیر از چین و سایر کشورهای درگیر ارسال شده‌اند، تقریباً به صورت همزمان به بنادر مقصد مانند بندرعباس می‌رسند. این ورود ناگهانی و انبوه، ظرفیت گمرک، شرکت‌های حمل و نقل داخلی و پایانه‌های کانتینری را اشباع کرده و باعث کندی شدید فرآیندهای ترخیص می‌شود که مستقیماً ریسک دموراژ و استوریج را به اوج می‌رساند.
استراتژی‌های مدیریتی برای عبور امن از بحران تعطیلات
دانستن این چالش‌ها کافی نیست. یک مدیر هوشمند، با برنامه‌ریزی دقیق، این تهدید قابل پیش‌بینی را مدیریت می‌کند.
۱. برنامه‌ریزی تقویمی دقیق (Planning is Everything)
- شناسایی تعطیلات کلیدی: تقویم تجاری خود را با تعطیلات مهم تمام کشورهایی که با آن‌ها کار می‌کنید (نه فقط چین، بلکه تعطیلات در کره، اروپا و غیره) علامت‌گذاری کنید. سال نو چینی تاریخ ثابتی ندارد و هر سال تغییر می‌کند؛ آن را به دقت مشخص کنید.
- شش هفته حاشیه امن: به عنوان یک قانون طلایی، حداقل ۶ تا ۸ هفته قبل از شروع سال نو چینی، برنامه‌ریزی برای سفارش‌گذاری و ارسال کالاهای حیاتی خود را آغاز کنید. هدف شما باید این باشد که کالایتان قبل از شروع موج اول (جنون پیش از تعطیلات) از بندر مبدأ حرکت کرده باشد.
۲. ارتباط شفاف و مستمر با تأمین‌کننده (Supplier Communication)
- دریافت برنامه تعطیلات تأمین‌کننده: از تأمین‌کننده خود بپرسید که کارخانه آن‌ها دقیقاً از چه تاریخی تا چه تاریخی تعطیل است و چه زمانی فعالیت خود را از سر می‌گیرد. این تاریخ‌ها ممکن است با تعطیلات رسمی متفاوت باشد.
- پیگیری وضعیت تولید: به طور مداوم وضعیت تولید سفارش خود را پیگیری کنید تا مطمئن شوید طبق برنامه پیش می‌رود و به ترافیک پیش از تعطیلات برخورد نخواهد کرد.
۳. همکاری با یک فورواردر یا شرکت حمل معتبر (Smart Partnerships)
- رزرو فضا از پیش: یک فورواردر خوب می‌تواند از هفته‌ها قبل، فضای کشتی (Space) را برای شما رزرو کند و شما را از رقابت شدید برای جای خالی نجات دهد.
- اطلاعات دقیق: شرکای لجستیکی معتبر، اطلاعات دقیقی در مورد زمان‌بندی کشتی‌ها، ریسک Blank Sailing و وضعیت بنادر به شما ارائه می‌دهند که به تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند.
- بررسی دقیق اسناد: از فورواردر خود بخواهید پیش‌نویس اسناد را با وسواس بیشتری بررسی کند تا از بروز هرگونه خطا جلوگیری شود.
۴. استراتژی‌های جایگزین و انعطاف‌پذیری (Flexibility & Alternatives)
- افزایش موجودی انبار: برای کالاهای استراتژیک، قبل از شروع فصل تعطیلات، موجودی انبار خود را افزایش دهید تا در طول این دوره با کمبود مواجه نشوید و مجبور به واردات اضطراری و پرهزینه نشوید.
- حمل هوایی برای کالاهای ضروری: اگر یک محموله کوچک اما حیاتی دارید که در ترافیک دریایی گیر کرده است، حمل هوایی می‌تواند یک گزینه جایگزین گران‌قیمت اما سریع برای جلوگیری از توقف کامل خط تولید یا از دست دادن یک فرصت بازار باشد.
- آمادگی کامل در مقصد: تیم خود در ایران (ترخیص‌کار، حمل‌کننده داخلی) را از تأخیرهای احتمالی و احتمال ورود کالا در ترافیک پس از تعطیلات آگاه کنید. آن‌ها باید در حالت آماده‌باش کامل برای اقدام سریع به محض رسیدن کالا باشند.
تعطیلات، یک چالش قابل پیش‌بینی، نه یک بحران غیرمنتظره
تأثیر تعطیلات جهانی مانند سال نو چینی بر زنجیره تامین و ریسک دموراژ، یک پدیده کاملاً قابل پیش‌بینی است. کسب‌وکارهایی در این میدان آسیب می‌بینند که آن را نادیده گرفته و برنامه‌ریزی لازم را انجام نمی‌دهند. با یک تقویم استراتژیک، ارتباطات پیشگیرانه با شرکای تجاری و داشتن طرح‌های جایگزین، می‌توانید این دوره پرتلاطم را نه تنها بدون زیان، بلکه با استفاده از فرصت‌ها (مانند خرید هوشمندانه قبل از افزایش قیمت‌ها) پشت سر بگذارید و ثبات و پایداری کسب‌وکار خود را تضمین کنید.
دیدگاهتان را بنویسید